ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ - ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ, ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ

1. ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ

Είναι προϊόντα χημικής επεξεργασίας, χωρίς πρόσμιξη οργανικών υλών.

1. Με βάση τη φυσική τους κατάσταση, διακρίνονται σε:

• Στερεά: Έχουν την μορφή κόκκων (κοκκώδη) ή σκόνης (κρυσταλλικά). Τα κοκκώδη εφαρμόζονται αυτούσια στο έδαφος, ενώ τα κρυσταλλικά είναι συνήθως υδατοδιαλυτά και εφαρμόζονται με ριζοπότισμα ή διαφυλλικά (με ψεκασμό του φυλλώματος).

• Υγρά: Εφαρμόζονται με ριζοπότισμα ή διαφυλλικά, μετά από αραίωση σε νερό σύμφωνα με τις οδηγίες του εκάστοτε σκευάσματος.

2. Με βάση την περιεκτικότητα τους σε θρεπτικά συστατικά, διακρίνονται σε:

• Απλά: Περιέχουν μόνο ένα από τα τρία πρωτεύοντα συστατικά, και κατ' επέκταση διακρίνονται σε αζωτούχα, φωσφορικά, καλιούχα.

• Σύνθετα (μικτά): Περιέχουν συνδυασμούς των πρωτευόντων συστατικών (NP, NPK, NK, PK), με ή χωρίς πρόσμιξη δευτερευόντων συστατικών και μικροστοιχείων.

3. Με βάση τη διαλυτότητα τους, ταξινομούνται όπως φαίνεται παρακάτω:

• Δυσδιάλυτα (διαλυτότητα <50%)
• Ευδιάλυτα (διαλυτότητα >50%)
• Διαλυτά (διαλυτότητα 100%)

4. Με βάση το ρυθμό απελευθέρωσης των θρεπτικών συστατικών, διακρίνονται σε:

• Βραδείας / ελεγχόμενης αποδέσμευσης
• Ταχείας /άμεσης / βραχείας αποδέσμευσης

Πλεονεκτήματα ανόργανων λιπασμάτων

• Υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά.
• Άμεση διάθεση θρεπτικών συστατικών σε περιπτώσεις τροφοπενιών.
• Συνήθως έχουν χαμηλότερο κόστος.

Μειονεκτήματα ανόργανων λιπασμάτων

• Ευκολότερη έκπλυση (απομάκρυνση) των θρεπτικών συστατικών από το υπόστρωμα με το πότισμα.
• Κίνδυνος ανάπτυξης αλάτων στο υπόστρωμα ή και τοξικότητας σε υπερβολική δοσολογία.
• Πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε περίπτωσεις μη-τήρησης των αποδεκτών κανόνων εφαρμογής τους.

2. ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ

Παράγονται με την επεξεργασία οργανικών υλών (π.χ. κοπριά, γκουανό, αίμα, οστά, χούμος, φύκια κλπ.). Κυκλοφορούν στο εμπόριο σε διάφορες μορφές (υγρή, κοκκώδη, sticks κλπ.). Σε αυτή την κατηγορία ανήκει η χλωρή λίπανση, αλλά και το προϊόν της ερασιτεχνικής κομποστοποίησης (κομπόστ).

Διακρίνονται στις εξής παρακάτω κατηγορίες:

• Χουμικά: Αμιγώς οργανικά λιπάσματα, ποικίλης προέλευσης (όπως αναφέρθηκε παραπάνω).

• Οργανοχημικά ή οργανοανόργανα: Χουμικά λιπάσματα με πρόσμιξη ανόργανων στοιχείων.

Πλεονεκτήματα οργανικών λιπασμάτων

• Βελτίωση της γενικότερης δομής του εδάφους.
• Προαγωγή της ανάπτυξης ωφέλιμων μικροοργανισμών.

Μειονεκτήματα οργανικών λιπασμάτων

• Μικρότερη περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά.
• Αργότερος ρυθμός απελευθέρωσης θρεπτικών συστατικών.
• Κίνδυνος μετάδοσης παθογόνων ουσιών και μικροοργανισμών τόσο στα φυτά, όσο και στον άνθρωπο, σε περιπτώσεις μη καλά επεξεργασμένης οργανικής ύλης.
• Συνήθως έχουν υψηλότερο κόστος.

ΣΥΣΤΑΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ

Τα στοιχεία που μπορεί να περιλαμβάνουν τα λιπάσματα - σε άλλοτε άλλες ποσότητες - είναι τα ακόλουθα:

ΜΑΚΡΟΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ

[Μεταξύ αυτών, το Άζωτο, ο Φώσφορος και το Κάλιο είναι τα πρωτεύοντα στοιχεία, ενώ τα υπόλοιπα ονομάζονται δευτερεύοντα.]

1. Άζωτο (Ν): Αποτελεί συστατικό της χλωροφύλλης, δομικών πρωτεϊνών, ενζύμων και νουκλεϊκών οξέων (DNA, RNA), διαδραματίζοντας κεντρικό ρόλο στη φωτοσύνθεση και στην προαγωγή νέας βλάστησης.

2. Φώσφορος (P): Συμμετέχει στις διαδικασίες φωτοσύνθεσης και αναπνοής, ρυθμίζοντας την παραγωγή, την αποταμίευση και τη μεταφορά ενέργειας. Αποτελεί επίσης συστατικό των νουκλεϊκών οξέων. Προάγει την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και την ανθοφορία.

3. Κάλιο (K): Δεν αποτελεί δομικό συστατικό ουσιών. Έχει καταλυτικό ρόλο σε βασικές μεταβολικές διαδικασίες (σύνθεση πρωτεϊνών και υδατανθράκων, φωτοσύνθεση), στη διατήρηση της δομής του κυτταρικού τοιχώματος, αλλά και σε διαδικασίες που σχετίζονται με την άμυνα του φυτού έναντι παθογόνων ουσιών και μικροοργανισμών. Επίσης συμμετέχει στη ρύθμιση της λειτουργίας των στομάτων των φύλλων και συνεπώς στη διατήρηση του ισοζυγίου νερού. Σχετίζεται τέλος με την ποιότητα των καρπών.

4. Ασβέστιο (Ca): Συμβάλλει στη διατήρηση της κυτταρικής δομής, στην απορρόφηση άλλων θρεπτικών ουσιών από τις ρίζες, στην προσαρμογή του φυτού σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας (ρυθμίζοντας τη λειτουργία των στομάτων των φύλλων) και στην άμυνα έναντι παθογόνων ουσιών και μικροοργανισμών. Σε ορισμένα είδη φυτών τέλος, καθορίζει την ποιότητα των καρπών.

5. Μαγνήσιο (Mg): Είναι το κεντρικό συστατικό της χλωροφύλλης. Ρυθμίζει την πρόσληψη φωσφόρου και άλλων θρεπτικών στοιχείων. Συμμετέχει σε διαδικασίες πρωτεϊνοσύνθεσης και ενζυματικές αντιδράσεις (είτε ως δομικό συστατικό ενζύμων, είτε ενεργοποιώντας ένζυμα).

6. Θείο (S): Είναι συστατικό δομικών πρωτεϊνών και ενζύμων. Συμμετέχει στο σχηματισμό χλωροφύλλης, ενώ συμβάλλει στην ανάπτυξη του ριζικού συστήματος, στη γενικότερη άμυνα του φυτού έναντι παθογόνων και στην προσαρμογή του σε χαμηλές θερμοκρασίες.

ΜΙΚΡΟΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ

1. Σίδηρος (Fe): Έχει κεντρικό ρόλο στη σύνθεση χλωροφύλλης και στις διαδικασίες φωτοσύνθεσης και αναπνοής. Είναι ακόμα συστατικό ή/και ενεργοποιητής ενζύμων.

2. Ψευδάργυρος (Zn): Συμμετέχει σε ενζυμικές αντιδράσεις και διαδικασίες σύνθεσης πρωτεϊνών, πολυσακχαριτών και RNA. Συμβάλλει στην ανάπτυξη του ριζικού συστήματος, στην αύξηση της παραγωγής σπόρων και στην προσαρμογή του φυτού σε χαμηλές θερμοκρασίες.

3. Βόριο (B): Συμβάλλει στη ρύθμιση του ισοζυγίου άλλων θρεπτικών στοιχείων και στην ακεραιότητα της κυτταρικής μεμβράνης και του κυτταρικού τοιχώματος. Συμμετέχει στο μεταβολισμό πολυσακχαριτών και σε διαδικασίες πρωτεϊνοσύνθεσης.

4. Χλώριο (Cl): Σε συνδυασμό με το Κάλιο, συμβάλλει στη ρύθμιση της λειτουργίας των στομάτων των φύλλων. Συμμετέχει στη φωτοσύνθεση, σε μεταβολικές διαδικασίες και σε μηχανισμούς άμυνας του φυτού έναντι παθογόνων.

5. Μολυβδαίνιο (Mo): Συμμετέχει, μεταξύ άλλων, στο μεταβολισμό του Αζώτου και του Φωσφόρου.

6. Μαγγάνιο (Mn): Προάγει τη φωτοσύνθεση και τη σύνθεση χλωροφύλλης και βιταμινών. Ενεργοποιεί σειρά ενζύμων, ορισμένα από τα οποία συμμετέχουν στην αναπνοή.

7. Χαλκός (Cu): Συμμετέχει, μεταξύ άλλων, στη φωτοσύνθεση, την αναπνοή, την πρωτεϊνοσύνθεση και το μεταβολισμό των πολυσακχαριτών.