ΑΦΙΔΕΣ (ΜΕΛΙΓΚΡΕΣ)

Ταξινόμηση, Κατανομή

Περιλαμβάνονται πάνω από 4000 είδη εντόμων, τα οποία ταξινομούνται σε περίπου 190 γένη και 10 οικογένειες της υπερ-οικογένειας Aphidoidae.
Έχουν παγκόσμια κατανομή, με υπεροχή των εύκρατων περιοχών.

Μορφολογία, Χαρακτηριστικά

Μικρά έντομα (συνήθως μικρότερα του 1εκ), με χρώμα που διαφέρει ανάλογα με το είδος και μπορεί να είναι πράσινο, κίτρινο, κόκκινο, καφέ, μαύρο ή και λευκό. Κατά κανόνα δεν έχουν φτερά Σε συγκεκριμένες συνθήκες, όπως ο υπερπληθυσμός τους, οι καιρικές μεταβολές, η κατάπτωση του φυτού ξενιστή και ο κίνδυνος από εχθρούς, εμφανίζονται φτερωτές μορφές που μπορούν να μετακινηθούν σε πιο κατάλληλο ή ασφαλές μέρος. Δεν έχουν καλή πτητική ικανότητα και συχνά χρησιμοποιούν τα ρεύματα του αέρα για να μεταφερθούν σε αρκετά μακρινή απόσταση.

Προσβολή, Συμπτώματα

Υπολογίζεται ότι περίπου το 25% των ειδών φυτών προσβάλλονται από αφίδες. Τα περισσότερα είδη αφίδων τρέφονται από ένα συγκεκριμένο είδος φυτών.
Στο κλίμα της Ελλάδας παρατηρούμε αφίδες σχεδόν όλο το χρόνο, με εξαίρεση ίσως τις πιο κρύες περιόδους του χειμώνα και με μία αρκετά αισθητή αύξηση του πληθυσμού τους την άνοιξη και νωρίς το φθινόπωρο.
Προσβάλλουν κυρίως τη νέα βλάστηση (φύλλα και μπουμπούκια), και λιγότερο τα κλαδιά, τον κορμό ή και τις ρίζες - βολβούς των φυτών ξενιστών, απομυζώντας του χυμούς του φλοιώματος, και εκκρίνοντας τοξικές ουσίες. Στα συχνότερα συμπτώματα περιλαμβάνονται τα εξής:

• Κιτρίνισμα, ρίκνωση των φρέσκων κυρίως φύλλων. Σε σοβαρές προσβολές μπορεί να παρατηρηθεί πιο εκτεταμένη βλάβη και έντονη φυλλόπτωση. 
• Καταστροφή και πτώση των μπουμπουκιών.
• Γενικότερη καθυστέρηση της ανάπτυξης του φυτού. Συνήθως η συνολική υγεία του φυτού δεν απειλείται, με εξαίρεση ίσως μικρά σε ηλικία φυτά με λίγο φύλλωμα.
• Προσβολή των ριζών, προκαλεί συχνά μαρασμό ή θάνατο του φυτού.
• Εκκρίνουν κολλώδη ουσία, το μελίττωμα, το οποίο ευνοεί την ανάπτυξη μυκήτων οι οποίοι σχηματίζουν αποικίες με χαρακτηριστικό μαύρο χρώμα (Καπνιά - Sooty mold). Αποτέλεσμα αυτού είναι να παρεμποδίζεται η φωτοσύνθεση και να επηρεάζεται επιπλέον η ανάπτυξη του φυτού.
• Μεταδίδουν ιούς μεταξύ φυτών.

 

Αντιμετώπιση

• Σε μικρή προσβολή μπορεί να είναι αποτελεσματική η μηχανική απομάκρυνση τους (με το χέρι ή με νερό υπό πίεση). 
• Ψεκασμός με σαπουνόνερο (1 γεμάτο κουτάλι του γλυκού σε 1 λίτρο νερό) αναφέρεται να έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα. Εναλλακτικά προτείνεται και προσθήκη οινοπνεύματος.
• Ψεκασμός με διάλυμα θερινού πολτού και διασυστηματικού εντομοκτόνου. Ο συνδυασμός θερινού πολτού με σκεύασμα με δραστική ουσία Imidacloprid, έχει εξαιρετικά αποτελέσματα.

Συμβιωτικές σχέσεις

1. Έχουν ενδοσυμβιωτική σχέση με συγκεκριμένα είδη βακτηρίων, τα οποία περιέχουν σε εξειδικευμένα κύτταρα τους (βακτηριοκύτταρα). Παράδειγμα το βακτήριο Buchnera aphidicola, συμβάλλει στη σύνθεση απαραίτητων θρεπτικών ουσιών τις οποίες οι αφίδες δεν έχουν τη δυνατότητα να συνθέσουν. Υπάρχουν επίσης αναφορές σε βακτήρια που προκαλούν αλλαγή του χρώματος των αφίδων, ως μέσο προστασίας από διωκτικά έντομα που αναγνωρίζουν το χρώμα.
2. Τα μυρμήγκια τρέφονται από τα μελιττώματα των αφίδων. Ως "αντάλλαγμα" τις προστατεύουν από τα διωκτικά έντομα, τις μεταφέρουν σε νέα φυτά όταν τα παλαιότερα έχουν αρχίσει να φθίνουν, αλλά και αποθηκεύουν τα αυγά τους στις φωλιές τους για την περίοδο του χειμώνα.